PCAF Nedir? Finans Dünyasında Karbon Muhasebesinin Rolü

PCAF Nedir?

PCAF (Partnership for Carbon Accounting Financials), 2015 yılında bir grup Hollandalı finans kuruluşu tarafından başlatıldı. Kuruluş vizyonu finansal kuruluşlar arasında ortak bir dil ve metodoloji oluşturarak, krediler ve yatırımlar yoluyla finanse edilen emisyonların tutarlı hesaplanmasını ve raporlanmasını sağlamak olan PCAF, devam eden yıllarda hızla küresel bir iş birliği haline geldi. 

Bugün 600’den fazla finans kurumuyla çalışan PCAF, her yıl yeni katılımcılarla bu sayıyı daha da yükseltiyor.

PCAF, finans sektöründe sürdürülebilirlik adına bir standart görevi görmekte. Kısaca, bir banka veya fon yöneticisi portföyündeki şirketlerin emisyonlarını hesaplamak ve bunu paydaşlarına açıklamak istediğinde, PCAF’nın belirlediği yöntemleri kullanabilir. Bu sayede farklı kurumlar arasında karşılaştırma ve raporlama kolaylaşır; düzenleyici kurumlar da finansal sektörün karbon bilançosunu net bir şekilde görebilir.

PCAF’ın Önemi

Günümüzde çeşitli sektörlerle birlikte finans sektöründe de karbon yönetimi kritik bir konu haline geldi. PCAF, bankalar, sigorta ve varlık yöneticileri gibi kurumların finanse ettikleri projeler ve yatırımlar sonucu oluşan sera gazı emisyonlarını tutarlı şekilde ölçüp raporlamalarını sağlayan bir girişim. 

Finansal kurumların doğrudan karbon emisyonları (örneğin binalarındaki enerji kullanımı) toplam emisyonlarının küçük bir kısmını oluştururken, kredi ve yatırım yoluyla finanse ettikleri şirketlerin emisyonları çok daha büyüktür. Yapılan bir çalışmaya göre küresel bankaların finanse edilen emisyonları, kendi operasyonel emisyonlarının 700 katından fazla . Bu nedenle bankalar ve varlık yöneticileri, asıl çevresel etkilerini kontrol etmek için PCAF gibi standartlara ihtiyaç duymakta. 

PCAF, bu büyük finansal sera gazı havuzunu şeffaflaştırarak risk yönetimi ve stratejik planlama yapmayı kolaylaştırır. Örneğin ABN AMRO gibi bankalar PCAF’ı kullanarak konut kredilerinin karbon etkisini hesaplamış; konut kredilerinin karbon etkisinin en yüksek olduğu ortaya çıkınca, enerji verimliliği sağlayan yeni kredi ürünleri teşvik etmiştir. Bu sayede hem portföylerini genişletmiş hem de iklim hedeflerine katkıda bulunmuşlardır.

PCAF Nasıl Çalışır? (Metodoloji ve Ölçüm Prensipleri)

PCAF’ın çekirdeğini Finanse Edilen Emisyonlar Standardı (Part A) oluşturur . Bu standart, bankaların 7 temel varlık sınıfı (tahvil, kredi, proje finansmanı, ticari gayrimenkul, konut kredisi, taşıt kredileri vs.) için emisyon hesaplama adımlarını detaylı açıklar. Temel prensip şudur: Bir banka veya fon, finanse ettiği bir şirketin karbon emisyonlarının, sağladığı finansmana oranıyla sorumludur . Yani bir firma toplam 100 ton emisyon üretiyorsa ve banka bu firmaya yatırımlarının %40’ını sağlamışsa, bankanın karbon hesabına 40 ton yazılır . Bu yöntem, emisyonları finansal paya göre adaletli bir şekilde paylaştırır.

Uygulamada PCAF şu adımları önerir:

• Önce kurum içi portföy tanımı yapılır (hangi kredi ve yatırım türleri dahil edilecek). 

• Ardından veri toplanır: Borçlu şirketlerden emisyon veri setleri alınır; veri yoksa sektör ortalamaları veya finansal büyüklükler üzerinden tahminler kullanılır . PCAF, her veri kaynağına 1–5 puan arası kalite skoru vermeyi öngörür. Raporlamada yüksek kaliteli (1-2) veri kullanmak daha güvenilirdir. 

• Sonra PCAF’ın yönergeleriyle emisyonlar hesaplanır ve portföy toplamı çıkarılır. Banka çıkan rakamları genellikle Sera Gazı Protokolü’nün Kapsam-3 kategorilerinden “15. Yatırım Faaliyetleri” altında raporlar (PCAF, Kapsam-3’e dayalıdır).

• Hesaplanan emisyonlar, yıllık sürdürülebilirlik raporları veya TCFD/SBTi belgeleri kapsamında kamuoyu ve düzenleyiciler ile paylaşılır.

PCAF Veri Puanlama Sistemi

Finansal kurumlar, kredi ve yatırım portföylerindeki karbon ayak izini değerlendirirken özel geliştirilen bir puanlama metodundan yararlanır. 

Puanlama, 1 ile 5 arasında değişen bir ölçeğe sahiptir:

Skor 1 – Çok yüksek doğruluk: En üst düzey şeffaflığa sahiptir. Veri kaynakları tamamen güvenilirdir, hesaplama sürecinde kullanılan yöntemler ve varsayımlar eksiksiz açıklanır.

Skor 2 – Yüksek doğruluk: Sağlam ve güvenilir kaynaklardan elde edilen verilerle yapılır. Yöntem ve varsayımlar net ve kapsamlı şekilde ortaya konur.

Skor 3 – Orta doğruluk: Veriler kabul edilebilir seviyede güvenilirdir. Hesaplama mantığı ve varsayımlar büyük ölçüde paylaşılmıştır.

Skor 4 – Orta düşük doğruluk: Daha güvenilir kaynaklara dayanır, ancak hâlâ bazı belirsizlikler ve boşluklar vardır. Yöntem açıklamaları bir nebze yapılmıştır.

Skor 5 – Düşük doğruluk: Kullanılan veriler güvenilir değildir ya da önemli eksiklikler içerir. Hesaplama yöntemleri ve varsayımlar yeterince açık değildir.

PCAF’ın metodolojisi, Kurumsal İklim Görevlileri (TCFD) ve Bilim Temelli Hedefler (SBTi) gibi diğer çerçevelerle uyumlu şekilde tasarlanmıştır . Örneğin TCFD raporlamasında finansal kuruluşlardan finansman kaynaklı riskleri belirtmeleri istenir; PCAF bunu somutlaştırır. Ayrıca, elde edilen emisyon verileri ile CDP gibi uluslararası raporlarda da bilgi paylaşılabilir . Bu sayede PCAF, finans kurumlarının hem regülasyonlara hazırlıklı olmasını hem de yeşil finansman stratejileri geliştirmesini destekler.

PCAF’ın Finans Sektörüne Faydaları

PCAF uygulamanın finans kurumlarına birden çok faydası var:

Risk Yönetimi

Portföydeki en büyük emisyon kaynaklarını tespit ederek, iklim riskine duyarlı olacak şekilde önlem alınabilir. Örneğin aşırı karbonlu sektörlerde kredi vermeyi azaltarak ya da şartlı krediler tanımlayarak risk azaltılır. PCAF, Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) ve TCFD gereklilikleriyle uyumlu sonuçlar üretir.

Mevzuata Hazırlık

Avrupa’da ve dünyada finans sektörüne yönelik karbon raporlama zorunlulukları artıyor. PCAF şeffaf ve teknik bir çerçeve sunarak kurumları bu düzenlemelere hazır hale getirir. Mevcut yönetişim ve iç denetim süreçlerine PCAF verilerini dahil etmek, ileride işlemler sorgulandığında kurumları korur.

Raporlama ve İtibar

PCAF’a üye 600+ finans kuruluşu (bankalar, sigorta şirketleri, varlık yöneticileri vb.) hesaplamalarını açıklamaktadır. Bu sayede yatırımcılar ve kamuoyu, kurumların iklim performansını takip edebilir. Şeffaf raporlama, yeni yatırımcı çekmekte ve sürdürülebilir fonlara erişimde avantaj sağlar. Örneğin CDP’ye rapor veren büyük fonlar, finansman akışını daha çevre dostu şirketlere yönlendiriyor.

Yatırım Kararları

PCAF verileri, yatırım portföylerinin karbon ayak izini ölçmeyi kolaylaştırır. Kurumlar, portföylerini net-sıfır hedeflerine göre yeniden dengeleyebilir. Ayrıca kurum içi ‘karbon fiyatı’ hesapları PCAF çıktılarıyla ilişkilendirilebilir. Böylece yüksek karbon salan yatırımların finansman maliyetini artırmak mümkün olur.

İnovasyon

Emisyon verisini elde eden kurumlar, yeşil tahvil, karbon kredisi gibi yeni finansal ürünler geliştirebilir. Örneğin ABBank, PCAF hesaplamaları sonrası enerji verimli bina projeleri için özel kredi paketleri sunmuştur.

Yaygın Zorluklar

Uygulamada en büyük zorluk veri eksikliği ve doğruluğudur . Borçlu şirketlerden emisyon verisi toplamak zordur; birçoğu bu verileri sağlamaz veya güncel raporlama yapmaz. Bu durumda bankalar sektör ortalamalarına veya finansal büyüklüklerine göre tahminler kullanır. PCAF’nın önerdiği veri kalite puanlama ile bankalar hangi verilerin güvenilir olduğunu gösterir.

Bunun yanında PCAF uygulaması kurum içinde birimler arası koordinasyon gerektirir: Risk yönetimi, sürdürülebilirlik, muhasebe ve bilgi teknolojileri ekipleri ortak çalışmak durumundadır. Bu nedenle kurum içi yönetişim ve eğitim önem kazanır.

Son olarak, farklı kaynaklardan gelen emisyon faktörleri tutarsız olabilir; PCAF sürekli güncellenen metodolojisi (örneğin Sovereign debt kredisi eklenmesi) bu tutarsızlıkları azaltmayı hedefler .

PCAF Uygularken Pratik İpuçları

Önceliklendirme: Tüm faaliyetleri birden kapsamaktansa en yüksek karbon salımı olan portföy bileşenlerinden başlayın. Enerji, ulaşım, hammadde sektörleri genelde öncelikli alanlardır. Bu adımda portföyünüzü birkaç kategoriye ayırarak ölçümün zorluğunu azaltabilirsiniz.

Veri Stratejisi: Borçlu şirketlerinizden yıllık emisyon raporları isteyin. Verim alamazsanız PCAF’ın yayımladığı sektör-ortalamalarını kullanabilirsiniz. Örneğin bir enerji şirketinden elektrik üretim miktarını alarak tCO₂ hesabı yapabilirsiniz. Verinin doğruluğunu belgelemek için PCAF’nın veri kalite puanı (1–5) sistemini kullanmak faydalı olacaktır.

Araçlar ve Kaynaklar: Açık kaynaklı hesaplama araçları (örneğin PCAF Emisyon Kütüphanesi) veya ticari karbon-muhasebe platformlarından faydalanın. Bu yazılımlar finansman payına göre hesaplamayı otomatikleştirir. Ayrıca PCAF’ın kendi “Disclosure Checklist”’ini indirin; 2025 itibarıyla yeni üyelerin raporları bu kontrol listesiyle değerlendiriliyor.

İç İletişim: Sonuçları sadece sürdürülebilirlik raporlarında değil, yönetim kurulu ve birim başkanlarına da düzenli olarak sunun. Finanse edilen emisyonların önemi şirket stratejileriyle ilişkilendirin. Bu sayede kredi politikaları karbon hedeflerine uygun şekilde düzenlenir ve tüm kurum seferber olur.

Hedef Belirleme: Ölçüm yaptıktan sonra mutlaka azaltım hedefleri koyun. Örneğin portföy karbon yoğunluğunu yılda %X azaltmak veya belirli bir tarihe kadar net-sıfır kredi altyapısı sağlamak gibi net metrikler belirleyin. Bu hedeflere ulaşmak için müşterilerle iş birliği yapmayı da planlayın (yeşil tahviller teklif etmek, düşük karbonlu yatırımları teşvik etmek vb.). PCAF ölçümleri, SBTi uyumlu hedef belirlemek için doğrudan kullanılabilir.

Sonuç olarak PCAF…

Sonuç olarak, PCAF finans kuruluşları için güçlü bir ilk adımdır. Finanse edilen emisyonları ölçmek riskleri yönetmenize, mevzuata uyum sağlamanıza ve yatırımcı güveni kazanmanıza yardımcı olur. 

Başlamak için ilk adım: portföyünüzün karbon yoğun sektörlerini belirleyin ve PCAF kılavuzlarına göre ölçüme başlayın. 

CarbonSmart ve PCAF

CarbonSmart olarak PCAF modülümüzle finans sektörünün yanındayız. 

Kurumsal Karbon Ayak İzi Yönetim Platformu’na entegre modül ile hızlı ve sistematik şekilde PCAF hesaplamalarınızı yapabilir, hem de yaptığınız hesaplamaları kurumsal karbon ayak izi verilerinizle birleştirerek kapsamlı raporlar yayınlayabilirsiniz!