ISO 14040 ve ISO 14044 Nedir?

ISO 14040 ve ISO 14044 standartları LCA (Life Cycle Assessment) çalışmalarının nasıl yapılması gerektiğini, yöntem ve metodlarını açıklar. Diğer bir deyişle LCA’yı bir ürüne benzetirsek ISO 14040-44 standartlarını da ‘kullanım kılavuzu’ olarak tanımlayabiliriz.

Peki bu standartlar tam olarak neyi anlatıyor?

ISO 14040

ISO 14040 standartları, ISO 14040:1997 koduyla 1997 yılında, isminden de anlaşılacağı üzere, yayınlandı. Bu standart LCA’yı ilk tanımlayan standart olarak 2006 yılına kadar geçerliliğini korudu. Sonrasında 2006 yılında ISO teknik komitesi, ISO 14040 standartlarını, LCA sürecinin zorluğuyla orantılı standardizasyon da karmaşıklaştığı için, iki farklı standart haline getirdi.

• ISO 14040:2006 - Prensipler ve Çerçeve

• ISO 14044:2006 - Gereklilikler ve Kılavuzlar

ISO 14040 bu versiyonunda, LCA çalışmaları için bir taslak ve tüm sürece optimize edilmesi gereken prensipleri sunar.

LCA Çalışma Çerçevesi

ISO 14040 standartları LCA çalışmaları için 4 adımdan oluşan bir çerçeve izlenmesini gerektirir. Bu 4 adım lineer bir şekilde takip edilmez. Örneğin ‘yorumlama’ adımı diğer tüm aşamalarda ziyaret edilebilir.

1. Hedef ve Kapsam (Goal & Scope)

Yapılan çalışmanın amacının ve hedefinin belirlendiği aşamadır. Analiz yapılacak ürün veya hizmetin yaşam döngüsünün hangi kısmı analiz edilecek, etki kategorisi ne olacak gibi konuların kararlaştırıldığı kısımdır. 

Çalışmaya neler dahil, neler dahil değil bu aşamada belirlenir. LCA çalışmalarının komplike yapısı gereği kritik öneme sahip bir ‘planlama’ aşamasıdır.

2. Yaşam Döngüsü Envanter Analizi (LCI)

Verilerin toplandığı ve listelendiği aşamadır. Bu aşamada ‘kaynak akışı’ denilen bir formatta verileri toplanır ve listelenir. Tüm sürecin en karışık ve hataya açık kısmı olduğundan bu aşamada firmalar, bir platform kullanmayı veya danışmanla çalışmayı tercih edebilirler.

3. Yaşam Döngüsü Etki Analizi (LCIA)

Bu aşamada, ikinci aşamada elde edilen veriler birinci aşamada belirlenen ‘etki kategorisi’nin gereksinimlerine göre listelenir.

Örnek vermek gerekirse daha önce bahsettiğimiz ‘küresel ısınma potansiyeli’ kategorisinde bir analiz yapıyorsak, verilerimizi CO₂-e cinsine çevirip sınıflamalıyız.

4. Yorumlama (Interpretation)

Bu aşamada daha önceki aşamalarda elde edilen verilerin hepsi tekrardan kontrol edilir ve doğrulanır. Yani listelenen tüm veriler, bu verilerin kaynakları, verilerin ne için kullanıldığı veyi neyi anlattığı gibi sorulara cevap verilir.

Yorumlama çerçevede son aşama olmasına karşın her aşamada paralel yürütülmelidir. LCA’nın komplike doğasından dolayı her aşamada yorumlama yapmak sürecin güvenilirliğini arttırır.

ISO 14044

Daha önce ISO 14040 standartlarının LCA çalışmaları için bir taslak sunduğunu söylemiştik. ISO 14044 standartları ise bu sunulan taslağın nasıl takip edileceğini anlatır. Yani genel çerçeveyi detaylandırır ve LCA için yöntemleri sunar.

ISO 14044 standartlarını ISO 14040 uygulamaları için detaylı bir kılavuza benzetebiliriz. LCA çalışmasında izlenebilecek tüm yöntem ve kullanılabilecek metodlar burada listelenir. Buna karşın ISO 14044 standartlarının içerdiği belli başlı bölümler LCA süreci için kritik öneme sahiptir.

• Veri toplama ve veri kalitesi gerekliliği

• Sistem sınırlarını belirleme

• Fonksiyonel birim seçimi

• Dağılım yöntemleri

• Etki kategorisi seçimi ve kategorizasyon

• Sonuçların tutarlığı, belirsizlik ve hassasiyet analizleri

• Kritik inceleme (Critical review) süreçleri

Yukarıda yer alan bölümler ile birlikte ISO 14044, LCA sürecinin teknik zorluklarına odaklanır.

ISO 14040 ve ISO 14044 Standartlarının Önemi

LCA çalışmalarını yaparken ISO 14040 ve ISO 14044 standartlarını kusursuz bir şekilde takip etmenin bir çok faydası var. Lakin bu faydaların hepsi aslında bu standartların tek bir etkisinden kaynaklanıyor.

ISO 14040 ve ISO 14044 standartları LCA çalışmalarınızı uluslararası standartlarda güvenilir ve doğru kılar.

Şimdi, LCA çalışmalarının uluslararası standartlarda doğru ve güvenilir olmasının faydalarını inceleyeceğiz.

Paydaşlar İçin Güvenlilik

Doğru ve güvenilir LCA çalışmaları, geniş kapsamı ve derin analizleri ile paydaşlara beyan için en güvenilir verilere kaynaklık eder. Ürün veya hizmet bazlı tekil bir çalışma olmasına karşın, uluslararası standartlarda hazırlanan bir LCA, bir firmanın hem ürün hem kurumsal düzeyde çevresel etkileri için güvenilir bir prestij kaynağı oluşturur.

Regülasyonlara Uyum

Günümüzde farkındalığın düşük olmasına karşın LCA, gelecekte farkındalığın ve uygulanabilirliğin artması ile büyük önem kazanacak. ISO 14040 ve ISO 14044 standartlarında LCA çalışmaları yapmak ilerleyen dönemde sizleri bekleyen regülasyonlara önceden uyum sağlamanızı kolaylaştırır.

Güvenilir Pazarlama

ISO standartlarında bir LCA, çevresel etki ölçüm metodları arasında en detaylı ve güvenilir bilgi veren çalışma çeşitlerinden biri. Bu nedenle firmaların satış ve pazarlama faaliyetlerinde özgürce kullanabileceği ve halka beyan edebileceği bir veri kaynağı olarak listelenebilir.

Ürün ve hizmet bazlı çevresel etkilerin ölçülmesi, bahsi geçen ürün veya hizmet için de halk düzeyinde olumlu bir izlenim bırakır. Bu veri setlerinin, doğru bir şekilde yorumlanıp kullanılarak çeşitli ürün veya hizmetlerin pazarlanmasında prestij kaynağı olarak kullanılması mümkün.

Tedarik Zincirinde Şeffaflık

ISO 14064-1 kapsamında hesaplama ve raporlamaları yapılan kurumsal karbon ayak izi kavramının firmalar için en karmaşık ve hataya açık kısımlarından biri de tedarik zinciri emisyonlarıdır. LCA, ürün ve hizmetlerin tüm yaşamını ele aldığından, doğru ve güvenilir bir LCA, normalde üzerine çalışılması göreceli daha zor olan tedarik zinciri emisyonlarını en şeffaf haliyle okura gösterir.

ISO 14040 ve ISO 14044 ile İlişkili Diğer ISO Standartları

ISO 14040 ve ISO 14044 standartları, kendi başlarına “ISO Çevresel Yönetim” standartları ailesinin çok önemli bölümleri olmasının yanında, LCA çok kapsamlı bir çalışma olduğundan, diğer çevresel yönetim standartlarıyla da yakın ilişki içerisindedir.

ISO 14040 ve ISO 14044, çeşitli ISO standartlarının uygulanmasını kolaylaştırabilir. Bunun yanında çeşitli bazı standartlar ise 14040 ve 14044 standartlarının uygulanmasında yardımcı olabilir. Bazı ISO standartları ise ISO 14040 ve ISO 14044 standartlarının uygulanması için örnekler içerir.

ISO 14047

ISO 14040 standartları içerisinde listelediğimiz, üçüncü adım olan ‘yaşam döngüsü etki analizi’ için örnekler sunar. Herhangi bir zorunluluğu yoktur.

ISO 14048

LCA için veri formatlarını standardize eder.

ISO 14049

ISO 14040 standartları içerisinde listelediğimiz, ikinci adım olan ‘yaşam döngüsü envanter analizi’ için örnekler sunar. Herhangi bir zorunluluğu yoktur.

ISO 14071

ISO 14044 standartları içerisinde listelediğimiz ‘kritik inceleme’ aşaması için rehber sunar. Zorunlu olmamasına karşın akademik veya halka açık LCA çalışmaları için takip edilmesi gerekir.

ISO 14064

Firmalar için ‘kurumsal karbon ayak izi’ kavramını ifade eder. Bu standartlar içerisinde kurumsal emisyonlar 3 kategoride listelenir ve raporlanır. LCA sürecinden bağımsız gibi görünse de LCA çalışmalarının gelecekte kapsamlı kurumsal karbon ayak izi çalışmaları için faydalı olması öngörülüyor.

ISO 14067

Ürün karbon ayak izi olarak tanımlanır. LCA ile benzer bir mantıkta ilerler. Lakin LCA, bir ürünün çevresel etkilerini seçilen kategoride detaylı bir şekilde analizlerken, ürün karbon ayak izi, adı üzerine, sadece bir ürün veya hizmetin sebep olduğu emisyonları, LCA kadar detaylı olmayan şekilde, belirtir.

ISO 14068

Karbon nötr olma standartlarını ifade eder.

ISO 14025

EPD (Environmental Product Declaration) için standartları açıklar. EPD için kısaca LCA’nın yapısal çalışmalar için kullanılan versiyonu diyebiliriz.

CarbonSmart ve LCA

Ne kadar günümüzde hala kurumsal karbon ayak izi veya CBAM kadar popüler olmasa da geleceğin sürdürülebilirlik dünyasında LCA çalışmaları tartışmasız bir şekilde kritik öneme sahip.

Bu noktada CarbonSmart LCA danışmanlığıyla bu zorlu süreçte yanınızda. Alanında uzman danışmanlarımızla LCA çalışmalarınızı yürütün. Marka prestijinizi arttırırken gelecek regülasyonlara önceden uyum sağlayın.

Buraya tıklayıp formu doldurun, uzmanlarımız sizi arasın.